O‘zbekiston Konstitutsiyasi: Zamonaviy davlat va inson qadr-qimmatining poydevori

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinganiga 33 yil to‘lishi mamlakatimiz uchun muhim voqea hisoblanadi. Mustaqil davlatimiz tarixida birinchi bor, xalq irodasi bilan qabul qilingan Konstitutsiya zamonaviy boshqaruvning poydevori sifatida turadi. U milliy davlat qurish tajribasini mujassamlashtiradi, dolzarb ijtimoiy va ma’muriy muammolarga yechim taklif qiladi va shaxs, jamiyat va davlat o‘rtasidagi munosabatlarni global geopolitik murakkabliklar fonida tartibga solish bo‘yicha puxta o‘ylangan strategiyani taqdim etadi. Aslida, yangilangan Konstitutsiya davlat boshqaruvi va inson huquqlari sohasida demokratik islohotlarga bo‘lgan beqiyos sadoqatimizni aks ettiradi.

Asosiy qonunimiz milliy rivojlanish yo‘lini belgilaydi, islohotlarning beqiyosligini ta’minlaydi va mamlakat davlat modeli uchun yo‘riqchi asos vazifasini bajaradi. Shu munosabat bilan yillik bayram nafaqat nishonlash, balki Konstitutsiyaning kundalik hayotdagi o‘rni va inson qadr-qimmatini himoya qilishdagi beqiyos ahamiyatini tahlil qilish imkoniyatidir. Prezidentimizning Konstitutsiya kunini yuqori darajada nishonlash bo‘yicha ko‘rsatmasi bu fikrni yanada mustahkamlaydi, zamonaviy jamiyatda Konstitutsiyaning chuqur huquqiy, axloqiy va strategik ahamiyatini ta’kidlaydi.

Bugungi tez o‘zgaruvchan dunyoda mamlakatning raqobatbardoshligi, boshqaruv samaradorligi va inson huquqlarini himoya qilish Konstitutsiya normalari va zamonaviy talablarni qondiradigan institutiy mexanizmlarga bog‘liq. Yangilangan Konstitutsiya shunday zamonaviy huquqiy yondashuvlarni mujassamlashtiradi. U inson qadr-qimmati, erkinlik, tenglik, ijtimoiy adolat, xalq suvereniteti va huquq ustuvorligi kabi tamoyillarni belgilaydi hamda ularni amalga oshirish uchun amaliy mexanizmlarni yaratadi.

Konstitutsiyaning ta’siri barcha sohalarga taalluqli bo‘lib, ularni inson farovonligini ta’minlash maqsadida yagona ijtimoiy-huquqiy tizimga birlashtiradi. U doimiy va barqaror islohotlarning poydevori sifatida xizmat qiladi — demokratik jamiyatni mustahkamlashdan tortib, tadbirkorlikni himoya qilish va ijtimoiy himoyani kengaytirishgacha. Sog‘liqni saqlash, ta’lim, ilm-fan, madaniyat va sport sohalaridagi ijobiy o‘zgarishlar ham shu konstitutsiyaviy tamoyillar amaliy natijalarini aks ettiradi.

Ushbu vazifalarning markazida yangilangan Konstitutsiya falsafasini, xalq tomonidan ma’qullanganini, jamiyatning har bir qatlamiga yetkazish turadi. U inson qadr-qimmatini eng oliy qiymat sifatida tan oladi, ijtimoiy birdamlikni mustahkamlaydi, huquqiy madaniyatni yuksaltiradi va fuqarolarning o‘z kelajagini ongli va mas’uliyatli ravishda shakllantirish sa’y-harakatlarini birlashtiradi — bularning barchasi “Vatan uchun, Millat uchun, Xalq uchun!” ulug‘ idealiga asoslanadi.

Konstitutsiya huquqi bo‘yicha olimlar va murabbiylar bu jarayonda muhim rol o‘ynaydi. Har bir ilmiy tadqiqot, huquqiy tahlil va ta’lim tashabbusi jamiyatning konstitutsiyaviy normalar ruhi va mohiyatini chuqurroq tushunishini ta’minlaydi.

Amaliy mexanizmlar ham ushbu maqsadlarni ilgari surmoqda. Masalan, Prezidentning 2024 yil 24 maydagi qaroriga binoan ishlab chiqilgan “Huquq maktabi” mobil ilovasi fuqarolarga huquqiy bilimlarni mustaqil, qulay va zamonaviy formatda egallash imkonini beradi. Dasturga deyarli 66 000 foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tgan, 32 ta ta’lim kursi mavjud va 33 000 dan ortiq foydalanuvchi kurslarni tamomlab sertifikat olgan. Bu fuqarolar huquqiy savodxonlikka bo‘lgan qiziqishi ortayotganidan dalolatdir. Bu huquqiy madaniyatni mustahkamlash, huquq ustuvorligini ta’minlash va fuqarolarning huquqiy bilimini oshirish bo‘yicha samarali va zamonaviy vositadir.

Toshkent Davlat Huquq Universiteti yoshlarga ta’lim berishda muhim rol o‘ynaydi. Universitet professor-o‘qituvchilari yangilangan Konstitutsiyaga asoslanib 8–11-sinf o‘quvchilari uchun “Davlat va huquq asoslari” darsliklarini ishlab chiqqan, bu darsliklar orqali o‘quvchilar Konstitutsiyaning ruhini va mohiyatini tushunadi hamda uni amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantiradi.

Oxir-oqibat, Konstitutsiyaning hayotimizdagi o‘rnini anglash va uning normalarini barcha sohalarda tatbiq etishni ta’minlash faol fuqarolik ishtirokini, yuqori huquqiy madaniyatni va huquq ustuvorligiga sadoqatni talab qiladi. Konstitutsiya nafaqat huquqiy hujjat, balki milliy rivojlanishning axloqiy mezoni va fuqarolarning davlatga bo‘lgan ishonchini hamda jamiyatning kelajakka ishonchini mustahkamlovchi poydevordir. Uni hurmat qilish nafaqat konstitutsiyaviy burch, balki Yangi O‘zbekistonni barpo etishda fuqarolik mas’uliyatidir.

Ikhtiyor Bekov
Toshkent Davlat Huquq Universiteti,
Konstitutsiya huquqi kafedrasi mudiri